Een verhaal over ijswater in Ghana
Opmerking van de uitgever: IJswater wordt nu op sommige plaatsen voor GHp30 of GHp20 verkocht. In de loop der jaren heeft het verschillende veranderingen ondergaan, niet alleen in prijs, maar ook in hoe het verpakt is en zelfs in de liedjes die het gekrijs op straat begeleiden. Terwijl Ghana haar 59e Onafhankelijkheidsdag viert, presenteert YEN.com.gh een leuk stukje geschiedenis achter wat gemakkelijk de meest voorkomende grondstof op de Ghanese markt is, ijswater!
De reis van drinkwater met plezier in Ghana was nogal interessant. Kleipotten en diepe putten waren vroeger de Ghanese manier om water te koelen. Toen kwamen ook de tijden dat water werd behandeld met gerookte palmschillen om het een kenmerkende smaak te geven. Hoewel deze methoden in sommige delen van het land nog steeds in zwang zijn, is het een feit dat de koelkast en zijn vermogen om ijskoud water te leveren om de dorst van veel Ghanezen te lessen, van water een lucratieve handel heeft gemaakt.
Het werd gewoon om mensen (vooral jonge dames) op drukke vrachtwagenparkings en op drukke plaatsen te zien, met emmers ijskoud water, met parels gekoeld water dat langs de zijkanten van hun emmer druppelde. Bij de emmer zat een maatbeker en een set veelkleurige bekers. Met de maatbeker schepte de verkoper het ijswater uit de emmer om een van de andere bekers voor haar klanten te vullen.
Het werd al snel een ongeschreven gedragscode voor de verkopers om een deuntje te zingen om mensen naar het water te lokken dat per kopje werd verkocht. Sommige verkopers zongen gewoon de zin 'Yes, Ice' alsof ze in plaats daarvan ijsblokken verkochten. Veel verkopers voegden zich bij het refrein zonder de connotatie van de teksten te kennen.
De keerzijde van het steeds opnieuw bedienen van klanten met dezelfde bekers was het gemak waarmee ziektes werden verspreid. Hoewel velen uit dezelfde beker dronken, hadden de verkopers het vaak te druk met verkopen om hun kopjes grondig schoon te maken. Er ontstonden meer gezondheidsproblemen toen het nieuws bekend werd dat er ooit deeltjes ontlasting waren gevonden op de ijsblokken die werden gebruikt om het water te koelen. Het was duidelijk dat er een nieuwe verpakkingsmethode nodig was om ijswater echt hygiënisch te maken, dus leek het gewone transparante polyethyleen de juiste optie. Door de grote Ghanese vindingrijkheid werd een andere oplossing gevonden in ‘geïndustrialiseerd’ sachet water; of zo leek het.
Het 'originele sachet water' - 'Chief of the Chief'
IJswater in gebonden miniatuur doorzichtige plastic zakken werd later 'Panyin de Panyin' genoemd (losjes wat betekent dat de oude nog steeds de koning is), met de introductie van 'geïndustrialiseerd' sachetwater. Deze verpakking voor het ijswater en soms het water met rooksmaak was erg goed voor reizigers. Aanvankelijk was het formaat van de zak zodanig dat een consument de hele dag door kon met slechts één zak water in de hand. Ze hoefden alleen het geponste gebied vast te binden om het water te behouden.
Kleine kinderen vielen onder het gewicht terwijl anderen het opgevangen water, dat vuil van de grond oppikte, loslieten of de zak barstte als gevolg van de val. Van een initiële prijs van ȼ10 (van wat ik me herinner), bewoog het nieuwe 'ijswater' gestaag door ¢20, ¢30 naar ȼ50 (oude cedi-valuta) voordat het met pensioen ging. En haar pensionering was dramatisch.
‘Puur water’ is geboren
Al snel kwam het fenomeen ‘puur water’ op het toneel. Tot op heden wordt de zuiverheid ervan betwijfeld en velen vragen zich af of deze beschrijving geen verkeerde benaming is. Het allereerste monster van zuiver water, dat herinner ik me ongetwijfeld, heette 'Sultan', dat eind jaren negentig verscheen. Het zat in een vierkant, relatief steviger zakje en had een groen etiket met de inscriptie 'Sultan' op een afbeelding van twee gekruiste zwaarden.
De inscriptie van Sultan in kleur en daarnaast de naam ‘puur water’ leek te hebben gewerkt als magie. Nogmaals, de naam Sultan moet de Ghanese consument de indruk hebben gegeven dat dit merk zuiver water Arabische banden had, misschien dat het geïmporteerd was uit Saoedi-Arabië! Als dat zo is, dan was het meer dan welkom op de Ghanese markt (we houden van alles en alles wat geïmporteerd wordt).
Sultan gaf zijn consumenten eigenlijk een teken van welvaart en het werd al snel een statussymbool: wie dit merk betuttelde, werd gezien als rijk en beschaafd. Het werd al snel het favoriete merk, omdat het als hygiënisch werd gezien in vergelijking met het zachte, ronde en geknoopte 'panyin de panyin' dat tot dan toe hoogtij vierde.
Panyin de Panyin is gevloerd maar niet zonder slag of stoot
De Maame Panyin (de oudere vrouw) begon haar greep op de consument te verliezen. Dit volgde op aanhoudende klachten over in het water zwevende vuildeeltjes. Ghana's originele 'zakje water' werd nu belachelijk gemaakt en uitgescholden, waaronder 'Yoomo Fofoo' (de hangende borst van een oude dame). Deze naam leek perfect, gezien het feit dat oudere mensen vasthielden aan hun geknoopte water en het als hygiënischer en smaakvoller beschouwden.
Blijkbaar zeiden de oude mensen dat de oude soldaat kan worden onderworpen, maar hij sterft nooit. Ze hadden gelijk. Ik denk dat ze de val van de Arabische ridder voorzagen en omarmden. Ze stonden klaar om hem te helpen dieper te vallen voor zijn verraderlijke aanval op hun geliefde 'ijswater', zoals sommigen het liefkozend noemden. Nou, ik ben het met ze eens. Maame Panyin wist hoe ze voor zichzelf moest zorgen. Zoals schoon water hoort te zijn, had ze geen geur of smaak, behalve natuurlijk wanneer ze behandeld werd in het rookproces.
Sultan daarentegen had een penetrante geur en een afschuwelijke smaak. Ik herinner me dat ik moest overgeven de eerste keer dat ik het probeerde (ik werd door mijn vrienden een dorpeling genoemd - nog een reden waarom ik het Sultan-merk van zuiver water verafschuwde).
Het rook naar groene algen en de smaak was zuur (water hoort toch smakeloos te zijn?). Ik weet niet of ik deze slechte eigenschappen moet toeschrijven aan de mogelijkheid dat het water was verstreken, maar er was toen geen vervalregeling, dus dat kon ik niet zeggen. (Maar voor elk van de vijf keer dat ik het proefde, moest ik overgeven). Sommige vrienden theoretiseerden dat de geur en smaak te danken waren aan de behandeling (eigenlijk, had dit niet eerder de smaak moeten verbeteren?)
Ondanks deze nadelen slaagde de Arabische ridder erin onze oude vrouw failliet te laten gaan. De laatste stierf langzaam maar gestaag terwijl verkopers haar samen met Sultan in hun pannen droegen. Precies zoals de oude cedi-biljetten in 2007 de weg hadden moeten banen voor de nieuwe. De consument had nu de keuze tussen het zuivere water en zijn geknoopte tegenhanger. Geleidelijk boog ze zich uit de markt en de enige sporen van haar kwamen door gelijkaardig verpakte ijsblokjes.
De geboorte van een bedrijfsidee
Ik hou niet voor niets van Ghana: het is een land vol copycats. Begin vandaag met één ding en morgen volgen duizenden Ghanezen. Dat is echter best goed, het kweekt concurrentie die de normen voor producten en dienstverlening verhoogt (in ideale situaties). Misschien hadden andere consumenten van zuiver water een behoorlijk deel van mijn ervaring met Sultan gehad, wat leidde tot onophoudelijke klachten over hem. Bam! Een idee was geboren. Blijkbaar was er hoop voor Yoomo foofo: ze had alleen een borstverstevigende behandeling nodig. En dus gaven zakelijk ingestelde Ghanezen met de sachetsmachine de oude dame een nieuwe outfit, steviger en strakker dan het origineel. Goed voor de economie.
Al snel werd de markt overspoeld met gereviseerd ‘puur water’. Water was een handelsartikel geworden in plaats van een noodzaak om te overleven. Het enige wat men nodig had, was het kapitaal om een machine voor het maken van sachets aan te schaffen, om de nieuwe goudmijn te verkennen.
Om het meer inheems te maken, gaven ondernemende Ghanezen de oude dame lokale namen: Nsu, Adom, Gye Nyame waren er maar een paar. Andere merken behouden gewoon hun Engelse naam. Ik denk dat het hun standaard weerspiegelde (dat is overigens een voorbeeld van zo'n merk met een Engelse naam, Standard pure water). Andere Engelse namen waren Glacier, Gocool en Everpure (echt waar?).
Hoewel de meeste van de voormalige merken nu zijn uitgestorven, doen sommige nieuwkomers het nog steeds serieus. Sommige mensen gebruikten zuiver water om het evangelie te verkondigen, en dit resulteerde in zuivere waternamen zoals 'Gods liefde', 'Verlosser', 'Genade', 'Koning Jezus', om er maar een paar te noemen (slimme christenen hè?). Ondanks de mooie namen is de hygiëne op sommige plaatsen waar het water wordt geproduceerd verdacht. Het lijkt alsof de kwaliteit en aantrekkelijkheid van de verpakking belangrijker zijn dan de zuiverheid van het water zelf.
….En er komt flessenwater aan!
Na deze fasen kwam het gebottelde water dat in de jaren 2010 meer terrein begon te winnen. Nu zit het ook te concurreren met de andere soorten van leveranciers. Onlangs bracht een vriend een bezoek aan Kumasi en liet me foto's zien van al deze fasen van water dat nog steeds in Kumasi wordt verkocht, dus pinyin di pinyin en alle andere vormen bestaan nog steeds.
Nu, toen flessenwater kwam, werd het gezien als een drankje dat de voorkeur had van de bourgeoisie in Ghana, maar na verloop van tijd is het overal en met een minimum van GH₵1,00 kon men een fles water kopen. Zoals ik al eerder aangaf, is Ghana geen land zonder concurrentie. Geleidelijk aan veranderde flessenwater in een bedrijf dat velen begonnen te verzilveren.
Voltic was het populaire merk dat geld verdiende totdat de anderen zich bij hen aansloten om hun geld te verdienen. Nu is het meer de voorkeur en het merk dat u wilt kopen. Naarmate flessenwater populairder wordt, maken velen zich nu zorgen over de hoeveelheid zuur in elke fles, dus nu besluiten de bedrijven om het alkalische gehalte in elke fles water te vermelden en ik vermoed dat dit misschien een betere markt aantrekt.
Reglementen voor zuiver water te hulp?
Aan het begin van de jaren 2000 was er overal op de Ghanese markt zuiver water. Maar na onthullingen over slechte hygiënische omstandigheden in sommige fabrieken voor zuiver water en het daaropvolgende misbruik van de grondstof, moest er regelgeving komen. Toen ging de Ghana Standards Board (GSB) tekeer om de markt vrij te maken van alle slordige zuiverwaterproducten. Deze producten hadden de stad vervuild door het zwerfafval van de vele sachets en, samen met deze bedreiging, door water overgedragen infecties.
De GSB gaf opdracht aan alle producenten om de vervaldatum van hun producten op het sachet en met een GSB-symbool te vermelden. Na verloop van tijd werd dit de norm, maar er waren nog steeds slechte producten op de markt en toch, vreemd genoeg, met het GSB-symbool.
Periodiek komt de GSB, nu Ghana Standards Authority (GSA), met een lijst van erkende sachetwaterproducenten. Hoewel deze oefening goed is, lijkt het niet ver genoeg te gaan, gezien de nieuwe merken die op de markt komen (die voortdurend worden geadverteerd alsof het drugs zijn). Elk hoekje en gaatje van het land is bezaaid met sachets, en de aanvankelijke ijver om slordige waterproducten de kop in te drukken lijkt te zijn weggeëbd. Ik zie het GSA-symbool niet eens meer op de meeste producten. Misschien moet de GSA iets meer in deze richting doen.
Dus, eindelijk zijn we er; het is iets meer dan tien jaar geleden dat puur water op de Ghanese markt verscheen, maar ik vraag me nog steeds af... echt, hoe zuiver is ons 'puur water' geworden? Ik pauzeer voor een antwoord.